Τα σπασμένα στελέχη από τα στάχυα πλέκονταν από τις γυναίκες για να φτιάξουν πανέρια με τα οποία μετέφεραν προικιά και προσφορές στην εκκλησία.

Women wove broken wheat stalks into baskets for transporting the bridal trousseau and carrying offerings to church.

Χαρακτηριστικό σακούλι της Κρήτης για πολλές και διάφορες χρήσεις. Κρεμιέται στους ώμους από τα βαστάγια (κορδόνια) σαν σακίδιο. Στη βούργια, οι χωρικοί έβαζαν το φαγητό τους και το φλασκί με το κρασί, που έπαιρναν μαζί τους, όταν είχαν να κάνουν δρόμο ή αγροτικές δουλειές. Τα παλαιότερα χρόνια, στις μάχες συνήθιζαν να βάζουν την πυρίτιδα και τις σφαίρες τους.

A characteristic multi-purpose Cretan bag. It is hung from the shoulders by the vastayia (drawstrings) like a rucksack. Villagers carried their lunch and wine flask in the vouryia when travelling or going to the fields. In wartime, vouryies were also used to carry powder and shot.

Το γουδί συνοδεύει την καθημερινότητα των ανθρώπων εδώ και αρκετές χιλιάδες χρόνια (ιγδίον στους αρχαίους χρόνους). Στην Κρήτη είχε πολλές χρήσεις, όπως στη μαγειρική, στη ζαχαροπλαστική, στη λαϊκή θεραπευτική και εξακολουθεί να αποτελεί βοηθητικό σκεύος −ορειχάλκινο, μαζικής παραγωγής πλέον− στο σύγχρονο νοικοκυριό. Παλαιότερα, στο ξύλινο γουδί (που διαδέχτηκε το πέτρινο) η νοικοκυρά κοπάνιζε με το επίσης ξύλινο γουδόχερο καρπούς, σπόρους, θαλασσινό αλάτι, μπαχαρικά-μυρωδικά, βότανα που προορίζονταν για βάμματα κ.ά.

The mortar (igdion in ancient Greek) has formed a part of people’s daily lives for thousands of years. In Crete it was used for many different purposes such as cooking, pastry-making and folk medicine. It is still a useful implement in modern households, although it is now mass produced and made of brass. The housewife used the wooden pestle and mortar (which replaced the original stone type) to crush nuts, seeds, sea salt, herbs and spices, plants used for tinctures etc.

Αντίγραφα φωτογραφιών από τα Αρχεία του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης.

Αριστερά: Καστέλι Καινουρίου, 1943. (Αρχείο Rudo Schwarz).

Κέντρο: Οικογενειακή φωτογραφία. Τζερμιάδω Λασιθίου, αρχές 20ού αιώνα. (Αρχείο οικογένειας Παπαδουλάκη).

Δεξιά: Άνω Αρχάνες Ηρακλείου, 1943. (Αρχείο Rudo Schwarz).

Copies of photographs from the Archives of the Historical Museum of Crete.

Left. Kastelli Kenouriou, 1943. (Rudo Schwarz Archive).

Centre. Family photograph, Tzermiado, Lassithi, early 20th century. (Papadoulakis family archive).

Right. Ano Archanes, Heraklion, 1943. (Rudo Schwarz Archive).

Σημαντικό εργαλείο της νοικοκυράς του παρελθόντος ήταν ο οικιακός χειροκίνητος, πέτρινος μύλος στον οποίο άλεθαν το κριθάρι, τη φάβα, τα ξερά κουκιά, τα ρεβύθια [για το (ε)φτάζυμο ψωμί], το στάρι, έκοβαν το αλάτι κ.ά. Η πάνω πέτρα (το πανωμύλι) έχει λεία επιφάνεια και στο κέντρο της υπάρχει τρύπα για την εισαγωγή του καρπού. Οι νοικοκυρές γύριζαν με την ξύλινη λαβή το πανωμύλι για να αλέσουν τον καρπό. Το κατώτερο μέρος (το κατωμύλι) είναι σταθερή κοίλη πέτρινη βάση με εγκοπή για την εξαγωγή του αλεσμένου καρπού. Με τον χειρόμυλο το οικογενειακό τραπέζι εξασφάλιζε βασικά υλικά για μια μεγάλη ποικιλία τοπικών φαγητών και πιτών.

An important implement used by housewives in times past was the stone household hand-mill or rotary quern, used to grind wheat, barley, fava beans, dried beans, chickpeas [for traditional (e)ftazymo bread], salt and other foodstuffs. The upper stone (the panomyli) is smooth, with a hole in the centre for pouring in the grain. The housewife turned the panomyli with the wooden handle to grind the grain. The lower stone (the katomyli) is a fixed, hollow stone base with a notch in the rim for pouring out the meal. The hand-mill provided the family table with the raw materials for a wide variety of local dishes and pies.

Πριν τη διάδοση των προϊόντων μαζικής παραγωγής, οι φυσικές ύλες και η εφευρετικότητα των λαών πρωταγωνιστούσαν στη διαμόρφωση του υλικού πολιτισμού της υπαίθρου. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί η χρήση του τσούκου στην Κρήτη. Ο Κρητικός αποξέραινε τον τσούκο, τον ξυλώδη καρπό της νεροκολοκυθιάς (της τσουκιάς), και με χρονοβόρα επεξεργασία άδειαζε το περιεχόμενο του ώστε ακέραιος εξωτερικά και χωρίς κίνδυνο αλλοίωσης εσωτερικά να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως παγούρι στις αγροτικές εργασίες ή ως κανάτι για το νερό ή το κρασί και τη ρακή. Η πρακτική χρησιμότητα του τσούκου δεν περιοριζόταν στα πόσιμα είδη. Οι Κρητικοί τον χρησιμοποιούσαν και ως θήκη για το μαγειρικό αλάτι, ως αλατσερό.

Στις μέρες μας η χρήση του τσούκου επιβιώνει ως παραδοσιακό στοιχείο εθιμικών εκδηλώσεων συγκεκριμένων περιοχών του νησιού αλλά και ως διακοσμητικό αντικείμενο.

Before mass-produced items became widely available, rural material culture globally was largely based on natural materials and human inventiveness. A striking example is the use of the gourd in Crete. The woody fruit of the bottle-gourd was dried and painstakingly scraped out. Clean on the inside and intact on the outside, it was used as a water-bottle when working in the fields or as a flask for water, wine or raki. The practical use of the gourd was not limited to potable liquids. The Cretans also used it as a container for table salt: a salt cellar.

Nowadays gourds still survive as traditional elements of various folk customs in certain parts of the island, and also as decorative objects.

Με πρώτη ύλη λυγαριές μυρτιές, πικροδάφνες και καλάμια και με βασικό εργαλείο ένα καμπυλωμένο μαχαίρι, το τσερτσέτο, ευδοκίμησε στο νησί η τέχνη του καλαθοποιού. Από τις μυρτιές και κυρίως από τις λυγαριές, ο καλαθοποιός αποσπούσε μακριά στελέχη, τις βίτσες, για να πλέξει απ’ ευθείας τις κατασκευές του.

Using chaste tree, myrtle, oleander and reed as the raw material, and with a curved knife (tertseto) as the basic tool, the basket weaver’s craft flourished on the island. The basket weaver cut long switches (vitses) from myrtle and, preferably, chaste trees to weave his creations.